Châu Âu đang phải đối diện với một thực tế kinh tế mới chưa từng có trong nhiều thập kỷ, đó là việc trở nên nghèo hơn.

Người Pháp đang ăn ít món gan ngỗng và uống ít rượu vang đỏ hơn.

Người Tây Ban Nha đang tiết kiệm dầu ô liu.

Người Phần Lan được khuyến khích sử dụng phòng xông hơi vào những ngày nhiều gió, khi năng lượng rẻ hơn.

Trên khắp nước Đức, tiêu thụ thịt và sữa đã giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ.

Những nhà hàng không bóng khách ở Paris, Pháp (Ảnh: Bloomberg)

Ông Adolfo Urso, Bộ trưởng phát triển kinh tế Italy, đã phải tổ chức một cuộc họp khẩn hồi tháng 5 do giá mì ống, thực phẩm đặc trưng của nước này, tăng hơn gấp đôi tỷ lệ lạm phát. Với chi tiêu tiêu dùng giảm mạnh từ đầu năm nay, châu Âu đã trượt vào suy thoái.

Tình trạng khó khăn của châu Âu hiện nay đã hình thành từ lâu. Trong suốt nhiều năm, dân số già hóa tại nơi đây đã làm giảm đà tăng trưởng kinh tế. Sự xuất hiện của đại dịch Covid-19 và cuộc xung đột Nga - Ukraine đã làm cho các chuỗi cung ứng toàn cầu bị tác động mạnh mẽ, giá năng lượng và thực phẩm tăng vọt khiến những "căn bệnh" đã kéo dài suốt nhiều thập kỷ ở châu Âu trở nên trầm trọng hơn.

Người dân châu Âu đang trở nên nghèo hơn (Ảnh: OECD)

Không những vậy, phản ứng của chính phủ các nước chỉ làm cho tình hình trở nên tồi tệ hơn. Để duy trì việc làm, chính phủ nơi đây tập trung hỗ trợ các chủ doanh nghiệp trong khi người dân mới chính là đối tượng chính chịu ảnh hưởng bởi cú sốc về giá.

Nếu như trước đây ngành công nghiệp xuất khẩu đáng gờm của châu Âu có thể cứu được nền kinh tế nơi đây thì bây giờ, đà phục hồi đáng thất vọng của Trung Quốc, vốn là thị trường quan trọng của châu Âu, đã làm suy yếu động lực tăng trưởng đó.

Giá năng lượng cao cùng với lạm phát ở mức kỷ lục đang làm suy yếu lợi thế về giá của các nhà sản xuất trên các thị trường quốc tế. Khi thương mại toàn cầu giảm nhiệt, sự phụ thuộc lớn của châu Âu vào xuất khẩu đang dần trở thành một điểm yếu.

Thực phẩm sắp hết hạn lên ngôi

Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), tiêu dùng cá nhân đã giảm khoảng 1% trong 20 quốc gia thuộc khu vực đồng euro (Eurozone) từ cuối năm 2019. Điều chỉnh theo lạm phát và sức mua, lương đã giảm khoảng 3% kể từ năm 2019 ở Đức, giảm 3,5% ở Italy và 6% ở Hy Lạp.

Tại Brussels, một trong những thành phố giàu nhất châu Âu, giáo viên và y tá xếp hàng dài buổi tối để có thể mua thực phẩm giảm giá rẻ từ phía sau thùng xe tải.

Nhà cung cấp Happy Hours Market đã thu gom thực phẩm sắp hết hạn từ các siêu thị và quảng cáo chúng trên một ứng dụng. Khách có thể đặt hàng từ đầu giờ chiều và đến lấy hàng giảm giá vào buổi tối.

"Một số khách hàng nói với tôi rằng nhờ có tôi mà họ được ăn thịt 2 hoặc 3 lần mỗi tuần", Pierre van Hede, người vận chuyển của Happy Hours Market chia sẻ với WSJ.

Các dịch vụ giá rẻ tương tự đã mọc lên khắp nơi với quảng cáo rằng đây là cách để tiết kiệm tiền và giảm rác thải từ thực phẩm.

Ở Đức, Sirplus, một start up được thành lập năm 2017, chuyên cung cấp thực phẩm cứu trợ, bao gồm các sản phẩm đã quá hạn, trên cửa hàng trực tuyến của họ.

TooGoodToGo cũng là doanh nghiệp chuyên bán thực phẩm thừa từ các nhà hàng, hiện đã có 76 triệu người dùng đăng ký khắp châu Âu, tăng gấp 3 lần so với thời điểm cuối năm 2020.

Chi tiêu vào các loại hàng hóa cao cấp tại châu Âu cũng giảm mạnh. Người Đức chỉ tiêu thụ 52kg thịt mỗi người trong năm 2022, giảm khoảng 8% so với năm trước và là mức thấp nhất kể từ năm 1989.

Giới chuyên gia cho rằng xu hướng này đang gia tăng nhanh chóng do giá thịt tăng hơn 30% trong những tháng gần đây. Người Đức cũng đang chuyển từ dùng thịt bò và bê sang thịt lợn - loại rẻ tiền hơn.

Thomas Wolff, một nhà cung cấp thực phẩm hữu cơ gần Frankfurt (Đức), chia sẻ rằng doanh số bán hàng của ông đã giảm tới 30% trong năm ngoái do lạm phát tăng. Ông chia sẻ rằng trước đó, hồi đầu đại dịch, ông đã thuê 33 người để đáp ứng nhu cầu thực phẩm tăng cao, nhưng rồi sau đó phải cắt giảm nhân công do nhu cầu giảm mạnh.

Thị trường kém hấp dẫn hơn

Châu Âu cũng dần trở nên kém hấp dẫn hơn đối với các doanh nghiệp, từ tập đoàn hàng tiêu dùng Procter & Gamble cho tới đế chế hàng xa xỉ LVMH.

Theo dữ liệu từ IMF, nền kinh tế Eurozone đã tăng trưởng khoảng 6% trong 15 năm qua, trong khi Mỹ đạt tăng trưởng 82%. Điều này dẫn đến sự chênh lệch giàu nghèo giữa châu Âu và Mỹ. Nếu xu hướng này tiếp tục, dự kiến đến năm 2035, khoảng cách giữa Mỹ và châu Âu sẽ ngày càng xa hơn.

Trong lúc chính phủ các nước châu Âu cần tăng chi tiêu quốc phòng, các chuyên gia dự báo rằng thuế sẽ tăng cao hơn và gây thêm sức ép cho người tiêu dùng. Thuế ở châu Âu hiện lên đến 40-45% GDP trong khi ở Mỹ chỉ khoảng 27% GDP.

GDP của Mỹ và châu Âu (Ảnh: IMF).

Maria Frontera, chủ tịch ủy ban du lịch đảo Mallorca ở Địa Trung Hải, chia sẻ với WSJ: "Năm nay, chúng tôi đã chứng kiến sự thay đổi lớn trong hành vi của người châu Âu do tình hình kinh tế khó khăn mà chúng tôi đang phải đối mặt".

Đà tăng trưởng yếu cùng lãi suất tăng cao cũng gây sức ép cho quỹ phúc lợi, vốn thường sử dụng để cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và lương hưu, của các nước châu Âu.

Chính phủ các nước châu Âu nhận thấy rằng họ không thể sử dụng những cách cũ để giải quyết vấn đề. Do đó, khoảng 75% số tiền trợ cấp, giảm thuế và các dạng ưu đãi khác đã được chuyển tới tay người tiêu dùng và doanh nghiệp nhằm bù đắp cho giá năng lượng gia tăng.

Các khoản cắt giảm chi tiêu công sau khủng hoảng tài chính cũng khiến hệ thống chăm sóc y tế của châu Âu suy yếu, đặc biệt là ở Anh.

Vivek Trivedi, bác sĩ gây mê sống ở Manchester (Anh), chỉ được trả khoảng 67.000 USD mỗi năm dù làm việc 48 giờ mỗi tuần. Lạm phát cao tại Anh đang ảnh hưởng đến trực tiếp đến các khoản chi tiêu hàng tháng của ông. Trivedi chia sẻ rằng ông phải đi mua hàng hóa và thực phẩm tại các hãng bán lẻ giảm giá thì mới có thể đủ trang trải cuộc sống.

Tại nhà máy ô tô Stellantis ở miền nam Italy, nhân viên cũng phải giảm thời gian làm việc do khó khăn trong việc nhập nguyên liệu thô và chi phí năng lượng tăng cao. Marco Lomio, một thành viên của Liên đoàn thợ kim loại Italy, cho biết số giờ làm việc gần đây đã giảm khoảng 30% và tiền lương cũng giảm tương ứng.

"Giữa lạm phát cao và chi phí năng lượng ngày càng tăng đối với người lao động, thật khó để gánh vác mọi chi phí gia đình", ông chia sẻ với WSJ.