Ông đánh giá thế nào về việc Tổng thống Mỹ Barack Obama tuyên bố bãi bỏ lệnh cấm mua bán vũ khí sát thương với Việt Nam?

- TS Trần Việt Thái (ảnh trên): Đây là một dấu mốc quan trọng đánh dấu việc quan hệ 2 nước thực sự trở lại bình thường; đồng thời mở ra những cơ hội hợp tác mới, nhiều lựa chọn cho Việt Nam và Mỹ trong thúc đẩy quan hệ song phương cũng như cho những đóng góp tích cực và chủ động đối với hòa bình, ổn định ở khu vực và trên thế giới. Sự kiện này cũng tạo ra một dấu ấn cá nhân cho ông Obama trước khi kết thúc nhiệm kỳ; một dấu ấn đáng kể trong quan hệ Việt - Mỹ mà người ta sẽ nhắc đến ông nhiều với tư cách người đã góp phần đưa quan hệ Việt - Mỹ phát triển ngày càng toàn diện và có lợi cho cả hai phía, có lợi cho khu vực. Điều này cũng tạo tiền đề, cơ sở để củng cố nền tảng cho quan hệ Việt - Mỹ, góp phần xây dựng lòng tin giữa 2 nhà nước, 2 dân tộc.

Theo ông, hướng hợp tác quốc phòng giữa 2 nước trong thời gian tới khi lệnh cấm được dỡ bỏ hoàn toàn là gì?

- Việc có mua vũ khí hay không và mua vũ khí nào là quyết định của Bộ Quốc phòng cũng như lãnh đạo Đảng, nhà nước. Tuy nhiên, hiện nay, có thể thấy Mỹ đang giúp Việt Nam nâng cao năng lực nhận thức trên biển, nhận thức được những gì đang diễn ra trên biển rất quan trọng. Bên cạnh đó, Mỹ là đối tác tích cực giúp Việt Nam xây dựng năng lực thực thi pháp luật trên biển. Do vậy, không nhất thiết phải là những vũ khí sát thương mà là những trang thiết bị cứu hộ, cứu nạn, tăng cường an ninh, an toàn hàng hải, hỗ trợ kiểm ngư…

Nhưng cũng phải hiểu, Mỹ không phải là nước duy nhất giúp Việt Nam. Mặt khác, Việt Nam có hợp tác với Mỹ hay với các nước khác trong vấn đề này cũng là phục vụ cho mục đích bảo đảm an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không ở khu vực và giúp duy trì hòa bình, ổn định ở khu vực, chứ không nhằm mục đích chống lại một bên nào khác.

Liệu việc mua vũ khí từ Mỹ có góp phần đa dạng hóa hệ thống vũ khí của Việt Nam để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ tốt hơn?

- Hiện tại, khoảng 90% vũ khí và các phương tiện quốc phòng của Việt Nam có xuất xứ từ Nga. Trong quá trình đa phương hóa, đa dạng hóa, Việt Nam cũng bắt đầu chuyển đổi sang sử dụng các nguồn khác như của Israel và một số nước phương Tây nhưng số lượng chưa nhiều.

Trước mắt, việc dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí sát thương chưa thể ngay một lúc thay thế được hệ thống vũ khí vì thích nghi sử dụng vũ khí của Mỹ phải có quá trình, huấn luyện đào tạo, yếu tố con người… Do vậy, về ngắn hạn, việc này chỉ mang tính tượng trưng; còn về trung và dài hạn, nó mở ra những không gian, những sự lựa chọn mới cho Việt Nam tốt hơn.

Tôi cũng xin nhấn mạnh chính sách quốc phòng và đối ngoại của Việt Nam hoàn toàn mang tính chất tự vệ. Dân tộc Việt Nam trải qua quá nhiều đau thương, mất mát do chiến tranh nên thấu hiểu và không muốn chiến tranh, cho dù có mua vũ khí của ai cũng chỉ nhằm mục đích tự vệ.

Mời quý độc giả xem video Máy bay bị bắn hạ (nguồn Youtube):