Nghệ sĩ piano Ervin Nyiregyhazi. Ảnh: Wikipedia.

Nghệ sĩ piano Ervin Nyiregyhazi sinh ngày 19/1/1903 ở Budapest. Cha ông là một ca sĩ nổi tiếng tại Nhà hát Opera Hoàng gia Hungary. Từ khi còn nhỏ, Ervin đã là một cậu bé thông minh, nhanh nhẹn và hòa đồng. Khả năng phi thường của Ervin được chính cha ông, một người tận tâm và tràn đầy tinh thần khích lệ, phát hiện.

Theo lời người cha, chưa đầy một tuổi, Ervin bắt đầu bập bẹ ca hát trong khi những đứa trẻ khác mới tập bò, tập đi, tập nói. Đến hai tuổi, cậu bé Ervin đã có thể hát chính xác theo những giai điệu khó. Cũng năm này, Ervin bắt tay vào sáng tác. Lên ba tuổi, Ervin thừa sức chơi hầu hết các bài hát, bản nhạc mà câu bé mới nghe qua bằng kèn harmonica.

Lên 7 tuổi, Ervin có thể xác định đúng 100% mọi nốt nhạc hay hợp âm. Trong các bài kiểm tra trí thông minh tổng thể, Ervin luôn thể hiện khả năng trí tuệ bằng với những đứa trẻ lớn hơn vài tuổi. Điều này có nghĩa Ervin là một thiên tài âm nhạc chứ không đơn giản chỉ là một cậu bé thông minh.

Lên 8 tuổi, Ervin có vinh dự biểu diễn tại Cung điện Buckingham, Hoàng gia Anh, cùng nhiều hoàng gia khác, điều xưa nay hiếm đối với một người ở độ tuổi quá nhỏ như vậy.

10 tuổi, Ervin được một học viên âm nhạc danh tiếng tuyển thẳng và là sinh viên nhỏ tuổi nhất tại đây. Thiên tài âm nhạc Ervin trải qua thời niên thiếu với vô số buổi hòa nhạc hoành tráng trên khắp Trung Âu. Ông trình bày những tác phẩm độc tấu và concerto “siêu khó”, ngay cả với những nghệ sĩ tên tuổi, đã thành danh. Ervin vươn lên thành một hiện tượng với nền âm nhạc thế giới.

Năm Ervin 12 tuổi, cha ông đột ngột qua đời. Bà Maria, mẹ Ervin, là một người độc đoán và thực dụng nên không muốn ông theo đuổi opera và nhạc giao hưởng. Thay vào đó, bà thúc ép ông học piano tiêu chuẩn để đi biểu diễn kiếm tiền cho gia đình.

Về sau này, Ervin tố cáo mẹ từng lạm dụng tình dục ông. Ervin cuối cùng tách khỏi mẹ mình. Ông cho biết cảm thấy mừng khi bà Maria bị bắt và chết trong một trại tập trung của phát xít.

Tài năng thuở thơ ấu của Ervin gây chú ý đến mức nhà tâm lý học người Hungary Geza Revesz đã dành 6 năm nghiên cứu về ông, từ khi Ervin 6 tuổi đến lúc ông 12 tuổi. Ervin trở thành đề tài cho một bài báo và một cuốn sách mà Revesz xuất bản lần lượt vào các năm 1911 và 1916. Ông Revesz thậm chí còn so sánh Ervin với Mozart. Theo Revesz, Ervin có khả năng chơi đàn piano thành thục chỉ bằng cách ghi nhớ những bản nhạc ông từng đọc qua nhưng chưa nghe bao giờ.  

Cuộc đời xuống dốc

Cuộc đời Ervin Nyiregyhazi bước sang một ngã rẽ tối tăm khi vào mùa thu năm 1920, ở tuổi 17, ông đặt chân đến New York, Mỹ. Sự nghiệp tưởng chừng đầy vinh quang của Ervin bắt đầu lao dốc.

Thời điểm Ervin ra mắt nước Mỹ tại sân khấu Carnegie Hall, ông được tung hô là phiên bản 17 tuổi của nghệ sĩ piano lừng danh người Ba Lan Ignacy Jan Paderewski. Nhưng 5 năm sau, Ervin vẫn giậm chân tại chỗ, sự nghiệp không có bất kỳ đột phá nào.

Đến giữa những năm 1920, cả châu Âu dường như lãng quên ông bởi những nghệ sĩ piano mới xuất hiện đã chiếm trọn sự chú ý từ công chúng. Trên đất Mỹ, Ervin rơi tự do, từ một ngôi sao sáng luôn bán sạch vé ở Hall Carnegie, ông giờ đây thành người vô gia cư, thường lang thang ngủ tại các địa điểm công cộng hay những hàng ghế công viên.

Nghệ sĩ Ervin Nyiregyhazi và ngôi sao điện ảnhGloria Swanson

Điều gì đã xảy ra với Ervin? Theo New York Times, thành công trong âm nhạc, cũng giống như thành công trong các bộ môn nghệ thuật khác, phụ thuộc vào tổng hợp nhiều yếu tố như tính kiên trì, lòng kiên nhẫn, sự may mắn và tài năng. Chỉ tài năng thôi không đủ. Ervin gây khốn khổ cho những người quản lý. Thiếu kỹ năng sống, không có bạn bè, tính tình cộc cằn, cay độc nhưng lại quá đỗi ngây thơ, ông không thể tự mình quản lý cuộc sống. “Tôi đã phải ngủ ở ga tàu điện ngầm New York”, ông chia sẻ.

Năm 1926, Ervin kết hôn lần đầu tiên với một phụ nữ lớn hơn ông 11 tuổi. Không lâu sau, Ervin bị bắt trên Đại lộ Madison khi đang mặc bộ quần áo ngủ màu tím. Vợ Ervin đã giấu hết quần của ông vì nghi ngờ ông muốn đi gặp gỡ cô gái khác và thực tế đúng như vậy.

“Tôi phải chạy trốn”, Ervin lúc bấy giờ quả quyết. Tổng cộng, suột quãng đời mình, Ervin đã kết hôn tới 10 lần.

Nhiều năm liền, Ervin di chuyển qua lại vài lần từ California, nơi ông chuyển tới sống vào năm 1940, đến châu Âu rồi lại trở về Mỹ. Ông sáng tác 1.300 bản nhạc cho piano và dàn giao hưởng. Để mưu sinh, ông nhận lời biểu diễn ở bất cứ đâu với mức thu nhập chỉ 94 USD một tháng cũng như làm các công việc vặt ở Hollywood.

Tình cảnh của Ervin vẫn tiếp tục xấu đi. Sau Thế chiến II, ông mắc hội chứng sợ sân khấu và không thể biểu diễn. Ông phải chuyển đến sống tại các khu ổ chuột. Ervin bị trộm và cướp nhiều đến mức ông ngộ ra rằng không bao giờ được ra ngoài sau 18h.

Năm 1972, Ervin biểu diễn lại lần đầu sau 17 năm để kiếm tiền trả viện phí cho bà vợ thứ 9, người mà ông yêu thương nhất. Ngày 13/4/1987, Ervin từ biệt nhân gian ở tuổi 84, khép lại cuộc đời của một thần đồng âm nhạc với tài năng “nở sớm nhưng chóng tàn”.