 |
Việt Nam với hơn 2.300 con sông lớn nhỏ có một lợi thế lớn trong việc phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, việc khai thác gắn với phát triển bền vững các lưu vực sông, đặc biệt là các sông lớn, mang tính quốc tế chưa được quan tâm đúng mức. Nhiều lưu vực sông bị khai thác bừa bãi, ô nhiễm, gây ảnh hưởng đến nguồn nước, hệ sinh thái và cộng đồng dân cư.
GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh, Hội Bảo vệ Thiên nhiên & Môi trường Việt Nam cho biết, hiện các lưu vực sông ở Việt Nam đã và đang khai thác quá mức, bị đe dọa nghiêm trọng do các dự án phát triển hạ tầng lớn nhỏ như ngăn đập phục vụ nhu cầu thủy lợi, thủy điện, khai thác cát, khoáng sản... Những hoạt động này gây tác động xấu đến hệ sinh thái nhân tạo và tự nhiên hai bờ của lưu vực, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến phát triển kinh tế - xã hội, làm mất hoặc thay đổi hiện trạng đa dạng sinh học, gây suy giảm chức năng sinh thái vốn của các lưu vực sông...
Nguyên nhân dẫn đến sự xâm hại tài nguyên nước ở các lưu vực sông là do ý thức của con người trong khai thác sử dụng không bền vững; do quản lý thiếu quy hoạch tổng thể, đồng bộ, thiếu kiểm tra, thiếu kiên quyết xử lý các vụ vi phạm lưu vực sông; chưa có cơ chế phù hợp dựa vào cộng đồng, thu thập lắng nghe nguyện vọng của cộng đồng các lưu vực sông; thiếu sự liên kết tương trợ đồng hành giữa các chính quyền địa phương, các doanh nghiệp trên lưu vực sông về quyền lợi...
GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh cho rằng, cần phải thực hiện quản lý bền vững lưu vực sông trong bối cảnh nguồn tài nguyên nước của Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức. Để phát triển bền vững lưu vực sông cần quản lý hiệu quả việc khai thác khoáng sản, cát, bùn, chất thải rắn, chất thải nguy hại nhằm bảo vệ sự trong sạch của lưu vực sông; kiểm soát thường xuyên chặt chẽ việc vận hành và hoàn phục các cảnh quan sinh thái đúng với quy định của báo cáo đánh giá tác động môi trường, môi trường chiến lược sau khi vận hành, khai thác các công trình thủy điện – khai thác khoáng sản lưu vực sông lớn...
“Lưu vực sông có vai trò cực kỳ quan trọng trong phát triển bền vững của đất nước. Lưu vực sông phân bố đều trên 8 vùng sinh thái của Việt Nam, có ý nghĩa sống còn không những đối với 54 cộng đồng các dân tộc Việt Nam mà còn có mối liên quan chặt chẽ với các nước như Trung Quốc, Lào, Camphuchia. Vì vậy, nên nghiên cứu để có bộ luật chuyên sâu về bảo vệ bền vững môi trường lưu vực sông Việt Nam”, GS.TSKH Đặng Huy Huỳnh nhấn mạnh.
