Chính phủ vừa hoàn thiện Dự thảo tờ trình báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án đầu tư xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông, giai đoạn 2021-2025 gửi Quốc hội.

Trong đó, Chính phủ đề xuất Quốc hội xem xét, phê duyệt chủ trương đầu tư tiếp 9/12 dự án thành phần để nối thông tuyến cao tốc này.

Trong phương án tờ trình, Chính phủ cho biết, đối với tuyến cao tốc Bắc - Nam cần đầu tư toàn bộ 12 dự án thành phần có tổng chiều dài tuyến khoảng 729 km với số tiền 154.527 tỷ đồng. Trong đó, vốn nhà nước khoảng 73.495 tỷ đồng, vốn huy động ngoài ngân sách khoảng 81.032 tỷ đồng.

Tuy nhiên, Chính phủ cũng nêu rõ do nguồn lực nhà nước khó khăn, nếu đầu tư ngay 12 dự án sẽ ảnh hưởng đến kế hoạch triển khai đầu tư các dự án đường bộ cao tốc quan trọng quốc gia như vành đai 4 vùng thủ đô Hà Nội, vành đai 3 TP HCM, Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng… 

9 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 sẽ được đầu tư theo hình thức BOT.

Do vậy, Chính phủ đề xuất giai đoạn 2 đầu tư hoàn thành 9/12 dự án thành phần với chiều dài 552 km gồm: Hậu Giang - Cà Mau, Cần Thơ - Hậu Giang, Vân Phong - Nha Trang, Chí Thạnh - Vân Phong, Quy Nhơn - Chí Thạnh, Hoài Nhơn - Quy Nhơn, Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, Vạn Ninh - Cam Lộ.

Với 3 dự án thành phần: Vũng Áng - Bùng, Bùng - Vạn Ninh và Vạn Ninh - Cam Lộ, giai đoạn 2021-2025 triển khai trước công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư và chuyển tiếp đầu tư trong giai đoạn 2026-2030.

9 dự án thành phần đều đầu tư theo phương thức đối PPP, loại hợp đồng BOT. Tổng mức đầu tư dự án khoảng 124.619 tỷ đồng. Trong đó vốn nhà nước 61.628 tỷ đồng và 62.991 tỷ đồng vốn tư nhân.

Nguồn vốn tham gia của nhà nước bố trí theo tiến độ thực hiện, tiến độ giải ngân dự án. Vốn chủ sở hữu và vốn huy động của nhà đầu tư theo quy định của luật PPP. Phần vốn tham gia của nhà nước không tính trong phương án tài chính để xác định thời gian thu hồi vốn của dự án.

Về vốn chủ sở hữu được xác định để tính toán trong phương án tài chính là 15% tổng vốn nhà đầu tư huy động, vốn vay 85% tổng vốn nhà đầu tư huy động.

Trước đó trong góp ý cho dự án, đại diện Ngân hàng Nhà nước cho rằng vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư khoảng 15% tổng vốn nhà đầu tư huy động là rất thấp.

Điều này đồng nghĩa với việc nguồn vốn của dự án phụ thuộc lớn vào tiền ngân sách và vốn vay nên khó thu hút nguồn vốn tín dụng.

Thực tế ba dự án đầu tư theo hình thức PPP của tuyến cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 1 có tỷ lệ vốn chủ sở hữu tối thiểu 20% nhưng vẫn khó thu hút nguồn vốn tín dụng.

Do vậy, để tăng tính khả thi, hiệu quả của dự án cần xem xét tăng tỷ lệ nguồn vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư.

Về vấn đề này, Bộ GTVT nói rõ, dự án này áp dụng cơ chế mới của Luật PPP như chia sẻ phần giảm doanh thu, không chỉ huy động vốn từ ngân hàng mà các nguồn tín dụng hợp pháp khác. Cụ thể như phát hành trái phiếu doanh nghiệp, chứng khoán… nên vẫn thu hút được vốn.

Đầu tư BOT lo nợ xấu

Cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2 có thời gian thu phí bình quân khoảng 24,8 năm. Trong đó, có ba dự án thành phần đoạn Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, Cần Thơ - Hậu Giang, Hậu Giang - Cà Mau có thời gian thu phí 29-32 năm.

Để giảm thời gian thu phí 3 dự án trên, nhà nước phải tăng mức hỗ trợ, tuy nhiên theo Luật PPP, vốn nhà nước tham gia không quá 50% tổng mức đầu tư. 

Ngân hàng lo nợ xấu với các dự án BOT giao thông.

Theo đại diện Ngân hàng Nhà nước, với thời gian thu hồi vốn kéo dài, trong khi nguồn vốn của các tổ chức tín dụng trong nước chủ yếu ngắn hạn sẽ khó thu hút được các tổ chức tín dụng đầu tư.

Thực tế vừa qua cho thấy các dự án BOT không đạt được doanh thu so với phương án tài chính ban đầu và tỷ lệ nợ xấu tăng cao. Do vậy, các tổ chức tín dụng rất thận trọng trong việc cho vay đầu tư BOT giao thông trong thời gian tới.

Ngân hàng Nhà nước đề nghị Bộ GTVT rà soát lại các dự án thành phần để cân đối, tính toán phương án tài chính các dự án, thời gian thu hồi vốn cần rút ngắn để thu hút nhà đầu tư và nguồn vốn thực hiện dự án.