Nợ hộ gia đình Trung Quốc tăng nhanh chóng trong thập niên qua, lên mức kỷ lục hơn 55.000 tỉ nhân dân tệ (7.750 tỉ đô la) trong năm 2019, trong khi đó tăng trưởng GDP của nước này (đường màu trắng) chậm lại dần, về mức 6,1% vào năm ngoái. Ảnh: Bloomberg

Tỷ lệ vỡ nợ tiêu dùng tăng nhanh ở Trung Quốc

Zhang Chuzi, 23 tuổi, nhân viên của một công ty xuất khẩu hàng may mặc ở TP. Hàng Châu (Trung Quốc) đã vay một khoản tiền phục vụ nhu cầu tiêu dùng mà cô nghĩ có thể trả trước khi dịch Covid-19 làm thay đổi tất cả dự tính của cô.

Do tình hình kinh doanh khó khăn, công ty đã sa thải Chuzi, khiến cô mất thu nhập và không thể trả đúng hạn các khoản thanh toán hàng tháng của món nợ 12.000 nhân dân tệ (1.700 đô la Mỹ) mà cô vay từ thẻ tín dụng và một nền tảng cho vay trực tuyến của Công ty dịch vụ tài chính Ant Financial thuộc Alibaba.

“Tôi bị trễ thanh toán tất cả hóa đơn và chẳng có cách nào có thể trả đầy đủ khoản nợ”, Chuzi nói.

Yin Weijun, một đầu bếp khách sạn 27 tuổi ở TP. Ôn Châu, cũng vừa mất việc. Anh giãi bày: “Tôi giống như kẻ trốn nợ. Tôi chưa bao giờ khất nợ nhưng dịch Covid-19 khiến tôi không còn sự lựa chọn nào khác. Ngay cả khi ngân hàng giãn nợ cho tôi 1 hoặc 2 tháng, tôi vẫn không thể trả”.

Nhiều người dân trên khắp Trung Quốc cũng rơi vào tình cảnh tương tự khi dịch bệnh Covid-19 tàn phá nền kinh tế lớn thứ hai thế giới trong hơn 3 tháng qua.

Trong những năm gần đây, ít nơi nào trên thế giới chứng kiến tốc độ vay nợ tiêu dùng tăng nhanh như Trung Quốc, nơi nợ hộ gia đình bao gồm nợ thế chấp bất động sản tăng vọt lên mức kỷ lục hơn 55.000 tỉ nhân dân tệ (7.750 tỉ đô la) trong năm 2019.

Con số này cao gần gấp 3 lần kể từ năm 2015 vì cơn bùng nổ của thị trường nhà đất cũng như sự trỗi dậy của các nhà cung cấp dịch vụ cho vay trực tuyến như Ant Financial. Các mô hình định lượng rủi ro của Ant Financial phụ thuộc lớn vào dữ liệu thanh toán nhưng chúng chưa được kiểm định thông qua một cơn suy thoái kinh tế nghiêm trọng nào.

Nhiều người tiêu dùng Trung Quốc đang vay các khoản nợ ngắn hạn với mức lãi suất cao từ các ngân hàng trực tuyến nhưng phần lớn họ có mức thu nhập thấp và hoàn toàn không có lịch sử tín dụng.

Các chỉ số ban đầu ở Trung Quốc báo hiệu điều không tốt lành cho các tổ chức ngân hàng. Các khoản nợ thẻ tín dụng quá hạn đã phình to vào tháng trước với mức tăng 50% so với so với cùng kỳ năm ngoái, theo tiết lộ của hai lãnh đạo đề nghị giấu tên ở hai ngân hàng Trung Quốc.

Nhà cung cấp dịch vụ cho vay tiêu dùng trực tuyến Qudian, có trụ sở ở Bắc Kinh, cho biết tỷ lệ nợ quá hạn trong số khách hàng của Qudian đã tăng vọt lên mức 20% trong tháng 2, so với mức 13% vào cuối năm ngoái.

Trong tháng này, Ngân hàng Chiêu Thương Trung Quốc, một trong những nhà cung cấp tín dụng tiêu dùng lớn nhất của nước này, cho biết đã tạm thời ngừng mở rộng hoạt động kinh doanh thẻ tín dụng sau khi ghi nhận các khoản quá hạn tăng mạnh.

Tình trạng nợ tiêu dùng quá hạn tăng lên giữa lúc nạn thất nghiệp gia tăng vì dịch Covid-19. Theo Cục Thống kê quốc gia Trung Quốc, tỷ lệ thất nghiệp ở các vùng đô thị Trung Quốc tăng lên mức kỷ lục 6,2% trong tháng 2.

Trong hai tháng đầu năm nay, có khoảng 5 triệu người mất việc nhưng con số này có thể chỉ là phần nổi của tảng băng vì chưa tính đến số công nhân nhập cư chưa thể trở lại thành phố làm việc và những người không có hợp đồng lao động chính thức

Zhang Shuaishuai, nhà phân tích ở Công ty Vốn quốc tế Trung Quốc (CICC), nói: “Kể từ năm 2014, các ngân hàng ở Trung Quốc hạ chỉ tiêu cho vay để tranh giành khách hàng. Cơn bùng phát dịch bệnh Covid-19 đang nhanh chóng đặt họ vào tình thế rủi ro. Tình hình chỉ càng tồi tệ thêm nếu tỷ lệ thất nghiệp ở Trung Quốc tiếp tục dâng cao”.

Dẫn một kết quả khảo sát ở các ngân hàng, Zhao Jian, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tài chính Atlantis ở Bắc Kinh, cho biết tỷ lệ vỡ nợ tiêu dùng ở một số ngân hàng Trung Quốc đã tăng cao đến mức 4% so với mức khoảng 1% ở thời điểm trước khi dịch Covid-19 xảy ra.

Một lãnh đạo giấu tên tại một ngân hàng lớn ở Trung Quốc cho biết ngân hàng ông đang tiến hành các biện pháp siết chặt nợ vay thẻ tín dung hoặc thậm chí loại bỏ một số khách hàng sau khi chứng kiến tình trạng nợ quá hạn tăng nhanh chóng.

Làn sóng vỡ nợ hộ gia đình sẽ lan ra toàn cầu

Tình hình tài chính của các hộ gia đình Trung Quốc đang căng thẳng hơn bao giờ hết. Tỷ lệ nợ tiêu dùng so với thu nhập của các hộ gia đình ở Trung Quốc đã tăng vọt lên mức 92% vào cuối năm 2018, tăng mạnh so với mức 30% cách đây một thập niên. Tỷ lệ này đã vượt qua Đức và tiệm cận các mức ở Mỹ và Nhật Bản, theo Viện Tài chính Quốc tế (IIF) ở Washington.

Rủi ro lớn hiện nay là cơn suy thoái kinh tế kéo dài và một thị trường bất động sản yếu ớt có thể khiến nhiều hộ gia đình Trung Quốc không trả nợ đúng hạn.

Trong kịch bản tồi tệ nhất, với tình trạng nợ quá hạn của doanh nghiệp cũng đang tăng, các ngân hàng ở Trung Quốc có thể đối mặt mức nợ xấu tăng thêm 5.200 tỉ nhân dân tệ và lợi nhuận suy giảm 39% trong năm nay, theo nhận định của các nhà phân tích từ Ngân hàng UBS (Thụy Sĩ) trong một báo cáo công bố gần đây.

Ngân hàng UBS dự báo chính phủ Trung Quốc sẽ hành động nhiều hơn để hỗ trợ người dân tìm việc làm và trả các hóa đơn.

May Yan, nhà phân tích của UBS, nói: “Tỷ lệ thất nghiệp tăng mạnh và kéo theo tỷ lệ vỡ nợ vay tiêu dùng cao là điều mà giới chức trách Trung Quốc sẽ không chấp nhận vì ổn định xã hội là vấn đề quan trọng nhất của họ”.

Khi dịch Covid-19 tiếp tục lan khắp châu Á, châu Âu và châu Mỹ, buộc các nước phải phong tỏa đi lại, giáng đòn nặng nề cho các doanh nghiệp nhỏ, đẩy tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, giới phân tích nhận định chỉ là vấn đề thời gian trước khi các hộ gia đình trên toàn cầu bắt đầu vỡ nợ.

Martin Chorzempa, một học giả của Viện Kinh tế quốc tế Peterson, có trụ sở tại Washington, nhận định: “Các vấn đề ở Trung Quốc cho thấy trước những gì mà chúng ta có thể sẽ xảy ra khắp thế giới”.

Trong khi sức ép với người tiêu dùng trên thế giới và các ngân hàng đang cho họ vay tiền sẽ phụ thuộc vào tính hiệu quả từ các nỗ lực của các chính phủ nhằm khống chế dịch bệnh Covid-19 và củng cố nền kinh tế, quy mô tổn thất vẫn sẽ rất lớn.

Tỷ lệ nợ hộ gia đình so với GDP ở nhiều nước bao gồm Pháp, Thụy Sĩ, New Zealand và Nigeria đang ở mức cao kỷ lục, theo một báo cáo công bố hồi tháng 1 của IIF.

Tại Úc, nơi có tỷ lệ hộ gia đình so với GDP cao nhất trong số các nước thành viên của khối các nền kinh tế lớn G20, Ngân hàng Thịnh vượng chung Úc (CBA) hôm 26-3 cho hay các đường dây hỗ trợ tư vấn tài chính của ngân hàng này đang nhận được số lượng cuộc gọi hàng ngày cao hơn 8 lần so với bình thường.

Số lượng cuộc gọi xin tư vấn tài chính cũng đang tăng đột biến ở các ngân hàng tại Mỹ, nơi dư nợ thẻ tín dụng đã phình lên mức cao chưa có tiền lệ 930 tỉ đô la vào năm ngoái. Trong khi đó, trong tuần kết thúc vào ngày 21-3, có 3,28 triệu người Mỹ nộp đơn xin trợ cấp thất nghiệp. Con số này cao gấp 4 lần so với mức kỷ lục đơn xin trợ cấp thất nghiệp trước đây ở Mỹ.

Gói kích thích kinh tế khổng lồ có thể giúp làm mềm bớt tác động của dịch Covid-19 đối với người tiêu dùng và ngành ngân hàng. Trong những tháng vừa qua, hầu hết các nước bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch Covid-19 đều đã tung ra các gói hỗ trợ kinh tế.

Hôm 27-3, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký thông qua gói kích thích kinh tế lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ với trị giá 2.000 tỉ đô la bao gồm biện pháp phát tiền mặt trực tiếp cho người thu nhập trung bình và thấp ở Mỹ.