Hội đồng chuyên ngành cấp Nhà nước xét tặng danh hiệu “Nghệ sĩ nhân dân” (NSND), “Nghệ sĩ ưu tú” (NSƯT) lĩnh vực sân khấu lần thứ 8 – 2015 vừa có cuộc họp nhằm thống nhất danh sách các nghệ sĩ sẽ được phong tặng danh hiệu, dự kiến trao vào tháng 9 – 2015. Nhưng từ câu chuyện của những người trong cuộc mới thấy, việc xét tặng danh hiệu nghệ sĩ không phải lúc nào các hội đồng cũng “căng dây bật mực”, mà cũng có những linh hoạt, đặc cách…

NSND Bùi Đắc Sừ.

Câu chuyện về “lượng” và “chất”

Mới đây, NSƯT Minh Thu có một bức tâm thư gửi tới những nghệ sĩ từng bị “trượt vỏ chuối” qua mấy kỳ xét duyệt danh hiệu khiến công chúng không khỏi suy nghĩ. Trong đó, NSƯT Minh Thu đã thẳng thắn nêu tên NSND Bùi Đắc Sừ - nguyên Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam, Ủy viên Hội đồng chuyên ngành cấp Nhà nước xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT lĩnh vực sân khấu lần thứ 8 - 2015 đã phủ nhận công lao công hiến của nhiều nghệ sĩ, đặc biệt là các nghệ sĩ chèo trong việc xét tặng các danh hiệu nói trên.

Ngoài ra, NSƯT Minh Thu cũng ám chỉ việc có hay không việc “chạy” danh hiệu. Và không chỉ riêng bức xúc của NSƯT Minh Thu, xung quanh câu chuyện xét tặng còn vô số những ý kiến không đồng tình về các trường hợp của NSƯT Chí Trung, NSƯT Minh Hằng…

Tại sao cứ mỗi dịp xét tặng danh hiệu, những tranh cãi nghệ sĩ này/kia xứng đáng hay không xứng đáng luôn “dậy sóng”? Đem băn khoăn này chia sẻ với NSND Bùi Đắc Sừ, ông chia sẻ: Năm nay, Hội đồng xét tặng chuyên ngành cấp Nhà nước được thành lập với 15 thành viên do Thứ trưởng Bộ VHTT&DL làm Trưởng ban, 2 Phó ban là ông Phùng Huy Cẩn - Vụ trưởng Vụ Thi đua khen thưởng Bộ VHTT&DL và ông Nguyễn Đăng Chương - Cục trưởng Cục nghệ thuật biểu diễn. Ngoài ra, 12 ủy viên còn lại đều là những người uy tín như Phó ban Tuyên giáo Trung ương - ông Nguyễn Thế Kỷ, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu - ông Lê Tiến Thọ, NSND Hoàng Dũng, NSND Tâm Chính, NSND Trần Ngọc Giàu…

Cùng với đó, NSND Bùi Đắc Sừ cũng cho biết, những nghệ sĩ đạt tiêu chuẩn để được phong danh hồ sơ phải đạt 90% số phiếu đồng ý trở lên của thành viên Hội đồng chuyên ngành Nhà nước.

Ngoài ra, việc xét tặng NSND căn cứ theo 4 tiêu chuẩn đã được nêu rõ trong Nghị định 89/2014/NĐ – CP của Chính phủ gồm trung thành với Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, điều lệ, nội quy, quy chế của cơ quan, tổ chức địa phương; Có phẩm chất đạo đức tốt, gương mẫu trong cuộc sống, tận tụy với nghề, có tài năng nghệ thuật xuất sắc, tiêu biểu cho ngành, nghề nghệ thuật; Có uy tín nghề nghiệp; được đồng nghiệp và nhân dân mến mộ; Có thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp từ 20 năm trở lên đối với loại hình nghệ thuật Xiếc, Múa thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp từ 15 năm trở lên.

Đặc biệt, theo NSND Bùi Đắc Sừ: một trong những tiêu chí mà nhiều nghệ sĩ lầm lẫn về danh hiệu đó là đã được NSƯT và 2 HCV quốc gia sau khi được tặng danh hiệu NSƯT, tưởng như vậy là đã đủ điều kiện được phong danh NSND.

Vậy những tiêu chuẩn đầy đủ đòi hỏi những gì? Đơn cử như với trường hợp NSƯT Minh Thu bị “đánh trượt” NSND trong đợt này, ông Sừ cũng thẳng thắn cho biết: “Về chuyên môn NSƯT Minh Thu hát rất hay, thông minh. Tuy nhiên, sự lan tỏa lớn trong lĩnh vực chèo là chưa thực thuyết phục. Do đó, với danh hiệu NSƯT là xứng đáng, còn NSND là chưa đủ tầm. Ngoài ra, về huy chương thì chị Minh Thu mới chỉ có 1 HCV tại Liên hoan Chèo toàn quốc 2015”.

NSND Bùi Đắc Sừ cũng cho biết thêm ở lần xét tặng lần thứ 7 trước đó, NSƯT Minh Thu cũng đã lên báo chí chỉ trích ông rất nhiều.

Vẫn có những trường hợp đặc cách

Một trong những bức xúc chính của nhiều nghệ sĩ bị đánh “trượt” trong việc xét tặng NSƯT và NSND đó chính là những tranh cãi về số lượng HCV, thành tích. Lý giải về một số trường hợp, NSND Bùi Đắc Sừ phân tích, như trường hợp của nghệ sĩ Chí Trung năm 1997 được phong tặng NSƯT. Về sức lan tỏa, cống hiến của NSƯT Chí Trung là không phải bàn cãi. Nhưng về thành tích thì từ năm 1997 đến nay NSƯT Chí Trung chỉ đoạt 3 HCB và một giải đạo diễn tại Liên hoan các vở diễn tác giả Lưu Quang Vũ. So với tiêu chí ban đầu là 2 HCV để được xét tặng NSND là không đủ tiêu chuẩn.

Hay như trường hợp NSƯT Thanh Ngoan từ năm được phong danh hiệu 2001 đến nay cũng mới chỉ đoạt 1 HCB tại Liên hoan nghệ thuật chèo truyền thống toàn quốc 2001… Ngoài ra, một vài trường hợp dù đủ huy chương nhưng vẫn bị “đánh trượt” bởi tư cách đạo đức chưa tốt, cũng như sức lan tỏa trong cộng đồng chưa thực sự thuyết phục.

Tuy nhiên, ông Sừ cũng cho biết không hẳn là Hội đồng áp các tiêu chí cứng nhắc trong việc xét tặng mà vẫn có sự đặc cách. Trong đợt xét tặng lần này, nhiều nghệ sĩ hoàn toàn không đủ tiêu chuẩn về huy chương nhưng vẫn được 100% Hội đồng thông qua để phong danh hiệu NSND.

Trong đó phải kể đến một số trường hợp như NSƯT Thanh Trầm, NSƯT Diễm Lộc, Vương Hà, Mạnh Phong… Hay như trường hợp của nghệ sĩ hài Hoài Linh cũng có trong danh sách phong danh NSƯT. Bên cạnh đó, một tín hiệu đáng mừng trong việc phong danh hiệu NSND đó là “trẻ hóa”.

Trong bản danh sách có rất nhiều NSƯT dưới 50 tuổi sẽ được phong danh hiệu NSND đợt này như NSƯT Tự Long (Nhà hát Chèo Quân đội), NSƯT Hoàng Quỳnh Mai (Nhà hát Cải lương Việt Nam)…