(Kiến Thức) - Các nhà khoa học Pháp đã quay được đoạn video vô cùng chi tiết về quá trình một con muỗi đâm xuyên vòi qua da và tìm đúng mạch máu để hút.
Nguyên Thảo (theo MNN, DM)
Cận cảnh chiếc vòi hút máu của muỗi.
Đoạn video đáng kinh ngạc được quay dưới kính hiển vi, hé lộ cảnh một con muỗi mang ký sinh trùng sốt rét đốt và hút máu một con chuột đã bị gây mê. Dường như khi đốt con mồi, con muỗi không hút máu ngay. Trên thực tế, nó dùng vòi thăm dò dưới da để tìm kiếm mạch máu, thường vài phút một lần.
Đoạn video về cảnh con muỗi mang virus sốt rét hút máu người:
Trong một cuộc phỏng vấn với tạp chí National Geographic, Valerie Choumet, người đứng đầu nhóm nghiên cứu của Viện Pasteur ở Paris, Pháp, cho biết: "Một số người, đặc biệt ở châu Phi và châu Á, bị muỗi đốt vài lần mỗi ngày. Chúng tôi muốn tìm hiểu xem liệu muỗi có hành xử khác đi khi chúng đốt những sinh vật đã được chủng ngừa nước bọt của chúng hay không".
Để đạt được mục đích, nhóm nghiên cứu đã thử nghiệm tiêm kháng thể cho các con chuột, giúp chúng nhận ra nước bọt của muỗi. Họ phát hiện các cục màu trắng hình thành ở đầu vòi của con muỗi khi nó đốt con chuột thí nghiệm. Điều này cho thấy các kháng thể đã phản ứng với nước bọt của muỗi trong khi đốt.
Các cục kết tủa màu trắng đã bịt kín những mạch máu nhỏ. Tuy nhiên, điều này không ngăn cản muỗi hút máu nạn nhân. Muỗi sẽ dùng vòi khảo sát dưới da lâu hơn để tìm kiếm các mạch máu lớn hơn.
Trung bình, một con muỗi sẽ chích hút máu của con mồi trong 4 phút. Nhờ các kính hiển vi tiên tiến, các nhà khoa học Pháp đã có thể chứng kiến cảnh các tế bào hồng cầu bị hút ào ạt về phía miệng vòi của muỗi. Con muỗi sẽ rút máu tích cực đến mức các mạch máu của con mồi sẽ bị vỡ, làm đổ tràn máu ra xung quanh.
Các nhà khoa học nhận thấy, khi điều này xảy ra, con muỗi thường hối hả trong vài giây để hút hết bể máu mới tạo ra.
Khác với bộ kim tiêm đơn giản thông thường, các vòi của muỗi là một bộ công cụ phức tạp. Dưới kính hiển vi, vòi muỗi trông như một dải vật liệu dài và mảnh, thon nhọn ở đầu mút. Dải dây đó thực chất là môi dưới của muỗi, rỗng và cấu tạo gồm 6 thành phần khác nhau. Nó sẽ uốn cong khi muỗi đốt, cho phép các kim chích bên trong di chuyển vào trong da.
Nhìn tổng thể, các vòi của muỗi mảnh hơn một sợi tóc của người và các kim chích bên trong thậm chí còn nhỏ hơn.
Những con muỗi mang mầm bệnh sốt rét sẽ mất nhiều thời gian thăm dò các mạch máu hơn. Điều này chỉ ra rằng Plasmodium - ký sinh trùng gây bệnh có thể kiểm soát hệ thần kinh của loài côn trùng này.
Muỗi bắt đầu tiết nước bọt ngay khi nó đâm xuyên vòi vào da con mồi, giải phóng chất ngăn cản các mạch máu co siết lại, chống đông máu và gây kích ứng.
Các chuyên gia nhận định, đoạn video hiếm hoi của các nhà khoa học Pháp có thể hỗ trợ những nghiên cứu trong tương lai nhằm làm rõ hơn về cơ chế chích đốt của mỗi cũng như cách ngăn chặn việc lây lan bệnh sốt rét.
Ngoài ra, dưới đây là 10 điều mà ít ai biết về loài muỗi hút máu người đáng ghét:
1. Hương chocolate gây phân tán loài muỗi
Carbon dioxide (CO2) mà chúng ta thở ra kích thích và thu hút muỗi. Chúng ta cũng không thể ngưng thở để ngăn chặn các cuộc tấn công tàng hình của lũ muỗi. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã phát hiện rằng một số mùi hương, trong đó có một số loài thuộc họ bạc hà, một số trái cây, và một số mùi caramel, chocolate - có thể khiến loài muỗi bị phân tán. Điều này làm cho muỗi khó khăn hơn trong việc tìm kiếm bữa ăn tiếp theo của chúng.
2. Muỗi săn “mồi” rất cừ khôi
Muỗi có thể cảm nhận được lượng khí carbon dioxide ở khoảng cách lên đến 30 m. Khi con người thở ra khí carbon dioxide qua mũi và miệng, muỗi bắt được tín hiệu và xông tới tấn công người.
3. Muỗi đực không hút máu người
Muỗi “cắn” chúng ta là muỗi cái. Trên thực tế, chúng không cắn mà hút máu người. Sau khi tìm thấy mục tiêu của mình, chúng giương cái vòi sắc như dao cắm vào da của chúng ta và hút máu để nuôi dưỡng trứng trong bụng chúng. Nếu không bị cản trở, muỗi cái sẽ cố gắng hút máu cho đến khi bụng của nó trương phình lên mới thôi.
Muỗi đực không có vòi thích hợp để hút phấn hoa và nhựa cây.
4. Virus sốt xuất huyết tăng tính “khát” máu của muỗi
Qua phân tích muỗi (trước và sau) khi có virus sốt xuất huyết, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy sự thay đổi liên quan đến hệ thống miễn dịch.
Nguy hiểm hơn, virus sốt xuất huyết làm cho muỗi thèm máu và kích hoạt khả năng khứu giác để tìm nguồn thức ăn.
Dù virus sốt xuất huyết không làm tổn hại đến những con muỗi Aedes aegypti mang nó, nhưng khi muỗi đốt người, nó làm lan căn bệnh sốt xuất huyết qua tuyến bọt.
5. Muỗi nhiễm ký sinh trùng hút máu nhiều hơn và lâu hơn
Ký sinh trùng không chỉ sống “ăn bám” vào vật chủ mà chúng còn có thể điều khiển hành vi của vật chủ. Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng, muỗi nhiễm ký sinh trùng sốt rét thường hút máu người lâu hơn và nhiều hơn những con muỗi không bị nhiễm bệnh.
6. Muỗi đốt thường rất ngứa
Khi một con muỗi “hút” máu người, nó thường để lại một một ít nước bọt, có tác dụng như thuốc chống đông máu để nó có thể dễ dàng “thưởng thức” bữa ăn. Thật không may, hầu hết chúng ta lại thường bị dị ứng và ngứa vì chút nước bọt của muỗi để lại.
7. Không phải tất cả muỗi đều mang virus West Nile
Trong số hàng ngàn loài muỗi được biết, virus đáng sợ West Nile được tìm thấy trong khoảng 60 con. (Nó cũng được tìm thấy trong hơn 200 loài vật có xương sống). 80% những người bị nhiễm virus này từ muỗi thường không có triệu chứng. Họ chỉ bị kích thích nhẹ, cảm thấy khó chịu rồi dẫn đến hôn mê và tử vong.
8. Alexander Đại đế có thể đã chết vì bị muỗi đốt
Muỗi được xếp vào một trong những loài động vật gây tử vong cao nhất trên thế giới.
Alexander Đại đế, vua của Macedonia, người chinh phục Đế chế Ba Tư, có thể đã tử vong vì muỗi đốt. Ông được xem là một trong những chỉ huy thành công nhất trong lịch sử nhưng có thể ông đã tử vong vì một con muỗi bị nhiễm virus West Nile. Một bài báo xuất bản năm 2003 cho rằng một con muỗi bị nhiễm virus nguy hiểm đã “kết thúc” cuộc đời của vị chỉ huy Alexander Đại đế.
9. Muỗi nhỏ nhắn nhưng lại rất chậm chạp
Một con muỗi trung bình nặng 2-2,5 mg, điều này dường như cho phép họ bay nhanh chóng hơn, nhưng không phải vậy. Muỗi bay ở tốc độ trung bình từ 1,6 đến 2,4 km/h, là một trong những loài côn trùng bay chậm nhất thế giới.
10. Muỗi là một trong những động vật nguy hiểm nhất trên thế giới
Trên thực tế, muỗi cái là một trong những loài khát máu và là vật truyền bệnh nguy hiểm được xếp vào một trong những loài động vật gây tử vong cao nhất trên thế giới.
Những trường hợp tử vong là do muỗi nhiều hơn bất kỳ động vật nguy hiểm nào khác. Mỗi năm, muỗi truyền virus gây bệnh sốt rét khiến 2 – 3 triệu người tử vong và làm hơn 200 triệu người mắc bệnh. Không chỉ là trung gian gây bệnh sốt rét, muỗi còn là thủ phạm lây lan bệnh sốt vàng da, sốt xuất huyết... Theo tổ chức Y tế thế giới, mỗi con muỗi nhiễm virus sốt rét có thể lây nhiễm sang hơn 100 người, và cứ mỗi 45 giây có một đứa trẻ ở châu Phi chết vì bệnh sốt rét.
- Trước nguy cơ độc hại và kháng thuốc của các loại hóa chất diệt muỗi, nhiều gia đình chuyển sang sử dụng cây sinh thái có khả năng xua muỗi. Các chuyên gia hướng dẫn cách nhận biết và sử dụng cây có khả năng xua muỗi an toàn.
Các loài cây có tính chất đuổi muỗi
Chị Nguyễn Thúy Hòa (Kim Mã, Hà Nội) chia sẻ, nhà chị mùa hè có nhiều muỗi nhưng vì có trẻ em nên vợ chồng chị không dám xịt thuốc muỗi. Nghe quảng cáo có cây đuổi muỗi rất tốt bán trên thị trường như cây ngũ gia bì, môn lá tim... Tuy nhiên, sự thực về khả năng của các loài cây này thế nào thì chưa ai phân tích hay hướng dẫn sử dụng.
Theo TS Phạm Thị Khoa, Trưởng khoa Hóa thực nghiệm, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng T.Ư, người chuyên nghiên cứu hóa chất, tinh chất đuổi côn trùng, hiện có rất nhiều hóa chất diệt muỗi bán tràn lan trên thị trường. Nếu người dân sử dụng bừa bãi sẽ gây nên các nguy cơ như muỗi kháng thuốc, con người nhiễm hóa chất độc hại ảnh hưởng sức khoẻ ngay chính trong nhà mình... Vì thế, người dân sử dụng một số cây để xua muỗi là điều nên làm. Tuy nhiên cần một số hiểu biết để ứng dụng cây được tốt nhất.
TS Trương Xuân Lam, Trưởng phòng Côn trùng học thực nghiệm, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật cho rằng, để phân biệt cây có khả năng đuổi muỗi hay không, người dân có thể dựa vào quan sát. Cây có khả năng đuổi muỗi thì côn trùng không bâu vào hay đến gần. Trường hợp, rung cây thấy muỗi hay ruồi, côn trùng bay ra chứng tỏ cây không có tác dụng.
Theo các nghiên cứu của TS Phạm Thị Khoa cho thấy, hiện nay có một số cây có khả năng xua muỗi như loài hoa cúc, cây sả, cây mần tưới, cây ngũ gia bì. Và ngay cả các loài vỏ cam, chanh... cũng có khả năng trên. Cụ thể, các loài cây thuộc họ hoa cúc như hoa cúc đại đóa, hoa cúc dại... đều có tinh chất thuộc nhóm pyrethroid. Chất này đã được nhiều hãng hóa chất nghiên cứu và chiết xuất để tạo nên thuốc diệt muỗi và côn trùng. Cây sả ngoài tác dụng xua muỗi còn có khả năng xua côn trùng và ngăn rắn vào nhà. Cây mần tưới chứa tinh chất có khả năng diệt các loài mạt, rận và xua đuổi muỗi. Riêng cây ngũ gia bì ngoài tác dụng đuổi muỗi còn có thể dùng để nấu canh hay làm cây cảnh trong nhà.
"Cây có tác dụng xua muỗi nhờ tinh chất có trong cành, lá của cây. Vì thế, để phát huy khả năng trên cần trồng gần cửa sổ, cửa ra vào hoặc trồng trong nhà. Tốt nhất nên chế biến lá cây để tăng khả năng trên", TS Phạm Thị Khoa nhấn mạnh.
Vị chuyên gia này cũng hướng dẫn cách chế biến như sau: Các loài hoa, lá nên vò dập, cho vào túi lưới treo tại các góc trong nhà. Ngoài ra, có thể hái lá, phơi khô, xay nhỏ trộn lẫn mụn cưa làm hương muỗi, hoặc phơi lá khô, xông đốt để khói bay vào nhà đuổi muỗi ra. Với các cách làm này, tùy vào sức lan tỏa có thể xua muỗi vào nhà khoảng 1 tuần/ lần, sau đó thay bằng lượt lá mới.
TS Phạm Thị Khoa hướng dẫn vò lá cây ngũ gia bì để có khả năng đuổi muỗi.
Cho muối vào nước để diệt bọ gậy
Các chuyên gia về côn trùng cũng khuyến cáo, trồng cây xua muỗi chỉ là cách làm hỗ trợ. Bản thân mỗi gia đình phải bảo vệ mình bằng cách tiêu diệt nguồn muỗi đẻ trứng. Có thể áp dụng một số mẹo vặt sau để tiêu diệt nguồn bọ gậy. Ví dụ, dựa vào tính thích nghi của bọ gậy là chỉ sống trong môi trường nước có độ pH, độ mặn nhất định. Do đó, bể chứa nước, bình cắm hoa không thể đổ nước để tránh bọ gây sinh sôi... nên cho thêm một ít muối ăn. Muối sẽ làm tăng độ mặn của nước khiến bọ gậy không thể sinh sản và chết.
Đối với các mương, cống thoát nước gần nhà không có nắp, để tiêu diệt bọ gậy người dân nên rắc vôi bột xuống mương. Vôi sẽ làm độ pH trong nước thay đổi khiến bọ gậy chết.
TS Phạm Thị Khoa cũng nêu ra một yếu tố mà hiện nay nhiều gia đình ở thành phố chưa chú ý đó chính là phần máng và ống dẫn nước điều hòa. Theo vị chuyên gia này, qua các khảo sát, vị trí này có rất nhiều trứng muỗi, trong đó có trứng muỗi sốt xuất huyết. Trứng của loài muỗi nước sạch này có màng dầy, khả năng chịu nhiệt cao nên có thể sống sót qua mùa hè. Vì thế, phải đặt máng dốc và ống thoát nước điều hòa thẳng xuống sàn thoát để tránh đọng nước. Điều này cũng nên áp dụng tương tự với các loại máng nước, ống thông nước khác trong nhà.
