Trao đổi tại hội thảo khoa học “Tầm quan trọng, giá trị lịch sử Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán, nơi đồng chí Trần Phú – Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam bị giam giữ và hy sinh", các chuyên gia, nhà khoa học thống nhất cần tăng cường các giải pháp bảo tồn, phát huy các giá trị vốn có của địa danh đặc biệt này.

Hội thảo do UBND quận 5 phối hợp Bảo tàng TPHCM và Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới tổ chức ngày 26/5.

Phát huy giá trị di tích trong thực tiễn đời sống

TS.BS Lê Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới khẳng định Di tích lịch sử Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán (tên gọi cũ của Bệnh viện Bệnh nhiệt đới hiện nay) có mối liên hệ gắn bó với Khám Lớn Sài Gòn (Nhà tù trung tâm Sài Gòn). Đây cũng là trại giam trong lòng bệnh viện lâu đời nhất Việt Nam.

Cũng theo TS. Hùng, Bệnh viện Chợ Quán và di tích khu trại giam trong bệnh viện là mô hình kết hợp đặc biệt, duy nhất tại Việt Nam và hiếm có trên thế giới.

TS. Huỳnh Bá Lộc trao đổi tại hội thảo.

Trao đổi xoay quanh việc kết hợp các giá trị lịch sử, văn hóa trong bảo tồn và phát huy di tích này, TS. Huỳnh Bá Lộc (Trường Đại học Văn Lang) nhìn nhận di tích hiện có một không gian khiêm tốn trong khuôn viên Bệnh viện Bệnh nhiệt đới.

Theo TS. Lộc, với vai trò là nơi đại diện cho ý chí cách mạng của những người cộng sản tại di tích đặc biệt này, đồng thời trước tình trạng xuống cấp của các di sản nói chung hiện nay, việc tu bổ khu trại giam là rất cần thiết nhằm bảo tồn, giữ gìn các giá trị lịch sử, văn hóa tại đây – công trình chứng tích của tinh thần chủ nghĩa dân tộc Việt Nam đầu thế kỷ XX, công trình xây dựng có giá trị kiến trúc, xã hội của thời kỳ thuộc địa. Đặc biệt là lưu giữ và phát huy giá trị tinh thần di huấn của cố Tổng Bí thư Trần Phú trước khi hy sinh: “Hãy giữ vững ý chí chiến đấu”.

“Khu di tích cần được bảo tồn nguyên trạng. Nỗ lực bảo tồn khu trại giam cần đi cùng với khả năng phát huy những giá trị của nó trong thực tiễn đời sống. Khu di tích trại giam Bệnh viện Chợ Quán là “chứng nhân” lịch sử, có tính bảo lưu nhiều giá trị lịch sử, văn hóa đa dạng trong quá trình tồn tại qua thời gian”, TS. Huỳnh Bá Lộc nói thêm.

Gắn liền những giá trị thiêng liêng

Trao đổi thêm, ThS. Nguyễn Thị Hà, giảng viên Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TPHCM) cho rằng nơi đây góp phần lưu giữ những “bi kịch lịch sử”, những di sản vật thể. Đây chính là những giá trị đặc biệt và duy nhất, hiếm có trên cả thế giới.

Do đó, ThS. Hà đánh giá khu di tích nên là một thành phần cơ hữu không thể thiếu của bệnh viện và cần tạo ra một không gian mở kết nối giữa di tích với bệnh viện. Khi đó, sẽ có nhiều người đến thăm như một địa điểm lịch sử của bệnh viện, lịch sử về ngành y hiện đại Việt Nam.

Khuôn viên bên trong di tích Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán, nơi cố Tổng Bí thư Trần Phú bị giam giữ và hy sinh.

“Bệnh viện nên thực hiện những chỉ dẫn, giới thiệu cần thiết để phát huy giá trị của bệnh viện. Ngoài ra cũng có thể tạo nên mạng lưới hiểu biết về địa điểm này như một điểm tham quan, ít nhất là trong hệ thống các trường học ở trên địa bàn quận 5 như một một lịch sử về một ngành nghề”, nữ giảng viên góp ý.

Là người làm việc và gắn bó nhiều năm ở Bệnh viện Bệnh nhiệt đới, BS. Nguyễn Thế Dũng, nguyên Giám đốc Sở Y tế TPHCM nhấn mạnh Bệnh viện Chợ Quán không thể tách rời với nhà tù cách mạng và ngược lại. Cả hai là một thể thống nhất thiêng liêng. “Người ta đã đến bệnh viện trước khi nơi đây thành di tích, vì người ta biết nơi đây có một vị anh hùng là cụ Trần Phú. Chúng tôi tự hào trưởng thành từ đây; tự hào có Bệnh viện Chợ Quán gắn liền với nhà tù cách mạng”, ông Dũng chia sẻ.

Kết luận hội thảo, Phó Chủ tịch UBND quận 5 Nguyễn Võ Xuân Kỳ khẳng định, với tinh thần chỉ đạo của Ban Thường vụ Thành ủy, Thường trực UBND TPHCM, Quận ủy, UBND quận 5 thống nhất sẽ khôi phục nguyên trạng Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán. Việc này được thực hiện dựa trên những ý kiến góp ý từ hội thảo và bằng những tư liệu có được của quận và của ngành văn hóa.

“Chúng tôi sẽ khôi phục hoàn toàn nguyên trạng, không phá dỡ, không bỏ đi bất cứ điều gì. Để từ đây, di tích sẽ trở thành một điểm đến tham quan, du lịch trên địa bàn thành phố nói chung và quận 5 nói riêng; trở thành dãy kết nối các điểm du lịch về lịch sử của thành phố. Trên hết, sẽ vẫn đảm bảo duy trì một khu trại giam trong lòng bệnh viện như đúng tính chất lịch sử của nó”, ông Kỳ nêu rõ và cho biết, quận sẽ thực hiện xây dựng lối vào, khu tiếp đón, khu giới thiệu về đồng chí Trần Phú cũng như có thêm Không gian văn hóa Hồ Chí Minh tại khu trại giam này.