- Xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái lâu nay nức tiếng với những rừng chè san tuyết có tuổi thọ hàng trăm năm. Nhưng những rừng chè cổ thụ đang chết hàng loạt. Nhiều người lo ngại, với tốc độ chè chết như hiện nay thì chẳng bao lâu nữa toàn bộ rừng chè cổ ở Suối Giàng sẽ chìm sâu vào quá khứ.

Chè cổ chết quá nửa

Anh Vàng A Dê lái chiếc xe máy dẫn chúng tôi lóp ngóp bò qua mấy con dốc gập ghềnh phi vào tận núi Giàng Cao. Gặp một cây chè cổ thụ, anh Dê dừng lại và tấp xe dựa vào gốc, sức nặng của chiếc xe máy làm những cành chè khô mục gãy đôm đốp khiến anh Dê lại phải kéo chiếc xe đứng dậy rồi vứt chình ình giữa đường. Anh Dê bảo: Mấy năm nay chè chết nhiều quá. Hầu hết số chè bị chết là do mối ăn mòn. Lũ mối ăn rỗng lõi cây chè, rồi theo đó ăn lên đến tận cành cho đến khi cây chè chết hẳn chúng lại chuyển ăn cây khác.

Nhắc đến những cây chè hàng trăm năm tuổi chết thảm, nét mặt anh Dê tỏ rõ sự đau đớn. Anh lôi chúng tôi lên một mảnh rừng nằm ở lưng chừng núi Giàng Cao rồi vạch tường tận từng gốc chè mục nát. Anh Dê kể: Từ trước đến nay dân Suối Giàng toàn sống nhờ chè, nhà anh cũng vậy. Năm ngoái, rẫy nhà anh có 200 gốc chè san tuyết cổ thụ, mỗi ngày gia đình anh thu khoảng 1,5 tạ chè búp, bán được trên 20 triệu đồng. Nhiều hôm nhà anh còn phải mượn thêm người đi hái chè để bán. Nhưng sang đầu năm nay số chè cổ thụ chết quá nửa chỉ còn lại gần 80 gốc chè. Mỗi ngày gia đình anh thu được khoảng 80kg, với giá tiền là 8.000.000đ.

Anh Vàng A Dê bên cây chè cổ héo quắt.

Mối ăn lên tận cành

Khi đã thấm mệt vì trầm mình dưới cái nắng gần 40o độ C anh Dê quăng người ngồi dưới tán một "cụ chè" sắp đổ mà miệng không ngớt than vãn, âu sầu: "Suối Giàng theo theo tiếng của người Mông có nghĩa là trời. Các cụ thường bảo chè trên "cổng trời" quanh năm sương phủ, không khí trong lành, đất cát phì nhiêu thì không thể có chuyện chè bị chết. Chúng tôi cũng tin là như vậy. Nhưng mấy năm nay chè chết nhiều quá khiến dân bản ai cũng lo lắng. Nếu không có chè thì dân Suối Giàng sẽ làm gì để lấy cái ăn? Năm nay nhà tôi chỉ còn 80 cây chè, lỡ sang năm chè lại chết nữa thì không biết lấy gì để sống".

Anh Giàng Bá Chư, một người dân ở xã Suối Giàng than thở: Cách đây vài tháng nhìn rừng chè cổ đều mướt mát một màu xanh thẫm, búp chè mập mạp. Nhưng sau đó ít lâu chúng tôi lại thấy lốm đốm vài cây ngả màu vàng rồi chết dần. Dân Suối Giàng trước đây chưa bao giờ thấy hiện tượng này. Nhiều người cứ tưởng là chè thiếu phân bón, thiếu chất dinh dưỡng nhưng không phải. Khi chặt ra thấy gốc cây nào cũng bị mối ăn rỗng bên trong, thậm chí mối ăn lên đến tận cành.

Phóng viên bên một cây chè cổ bị mối ăn mất nửa gốc.