UAV Shahed-238: Cơn ác mộng tốc độ cao trên chiến trường Ukraine
Theo tình báo Ukraine, Nga đã bắt đầu sản xuất nội địa các UAV cảm tử Shahed-238 của Iran, được đổi tên thành Geran-3.
Dương Ngân
Xem toàn bộ ảnh
Những UAV này được cho là trang bị động cơ phản lực hai trục, giúp chúng đạt tầm bay lên tới 2.500 km và tốc độ tối đa 600 km/h. Điều này khiến chúng trở nên cực kỳ khó đánh chặn đối với các đội phòng không cơ động của Ukraine, vốn chủ yếu sử dụng súng máy phòng không và pháo tự động.Việc sử dụng Shahed-238 lần đầu tiên được ghi nhận vào tháng 1/2024, có khả năng là một cuộc thử nghiệm, nhưng kể từ đó chưa có báo cáo về các cuộc tấn công tiếp theo. Các tài liệu bị rò rỉ từ khu công nghiệp đặc biệt Alabuga của Nga tiết lộ kế hoạch sản xuất nội địa nhiều biến thể khác nhau của Shahed-238. UAV cảm tử Shahed-238 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong công nghệ máy bay không người lái (UAV) của Iran, đặc biệt là việc tích hợp động cơ phản lực thay vì hệ thống cánh quạt truyền thống.Shahed-238 lần đầu tiên được công bố vào tháng 11/2023 trong một triển lãm hàng không vũ trụ do Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran tổ chức. UAV này nhanh chóng thu hút sự quan tâm nhờ tiềm năng ứng dụng quân sự cũng như tác động đối với an ninh quốc tế.Shahed-238 thực chất là phiên bản nâng cấp của Shahed-136, loại UAV đã được sử dụng rộng rãi trong các cuộc xung đột, đặc biệt là bởi lực lượng Nga tại Ukraine. Điểm khác biệt lớn nhất của Shahed-238 so với Shahed-136 là hệ thống động cơ phản lực, giúp tăng đáng kể tốc độ và khả năng cơ động so với các UAV sử dụng động cơ piston trước đây.Về thiết kế, Shahed-238 vẫn duy trì dạng cánh tam giác (delta-wing) nhưng được điều chỉnh để phù hợp với yêu cầu khí động học của động cơ phản lực. UAV này sử dụng động cơ Toloue-10 hoặc Toloue-13, giúp nó đạt tốc độ lên tới 500 km/h, mặc dù một số nguồn tin Nga cho rằng nó có thể đạt tốc độ lên đến 800 km/h khi bổ nhào.Tốc độ này cao hơn nhiều so với Shahed-136 (tối đa 180 km/h), tạo ra thách thức lớn đối với các hệ thống phòng không. Tuy nhiên, tốc độ cao cũng đồng nghĩa với việc phạm vi hoạt động bị giảm và dấu hiệu nhiệt tăng lên, khiến nó dễ bị phát hiện hơn bởi các tên lửa dẫn đường hồng ngoại.Shahed-238 có ba biến thể, mỗi loại được tối ưu hóa cho các nhiệm vụ khác nhau. Biến thể dẫn đường GPS/GLONASS là phiên bản cơ bản, sử dụng hệ thống định vị quán tính giống Shahed-136 để tấn công các mục tiêu cố định. Biến thể này có chi phí thấp và tập trung vào khả năng tấn công chính xác với công nghệ điều hướng tối thiểu.Phiên bản trang bị hệ thống quang điện/hồng ngoại (EO/IR) được trang bị camera EO/IR, cho phép UAV theo dõi và tấn công các mục tiêu di động với độ chính xác cao hơn. Nó có thể hoạt động tự động dựa trên tìm kiếm nhiệt hoặc do người điều khiển giám sát qua video trực tiếp, giúp nâng cao hiệu quả đối với các mục tiêu di động như xe quân sự.Biến thể chống radar (SEAD) được thiết kế để phát hiện, theo dõi và tấn công các hệ thống radar hoặc nguồn phát tín hiệu điện từ của đối phương, giúp tạo lợi thế chiến thuật trong việc xâm nhập không phận có phòng không mạnh.Với tốc độ cao và hệ thống dẫn đường tiên tiến, Shahed-238 có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với phòng không Ukraine. Hệ thống phòng không di động của Ukraine chủ yếu dựa vào súng phòng không và pháo tự động, vốn hiệu quả với các UAV bay chậm như Shahed-136 nhưng gặp khó khăn trong việc đối phó với UAV tốc độ cao như Shahed-238.Tuy nhiên, tốc độ cao cũng làm tăng nhiệt lượng tỏa ra, khiến Shahed-238 dễ bị phát hiện bởi các tên lửa dẫn đường hồng ngoại. Ngoài ra, chi phí sản xuất cao hơn so với Shahed-136 có thể khiến Nga phải cân nhắc việc triển khai UAV này trên diện rộng.Có bằng chứng chưa xác thực cho thấy Nga có thể đã sử dụng ít nhất một chiếc Shahed-238 trong một cuộc tấn công vào Ukraine hồi đầu năm 2024. Tuy nhiên, Không quân Ukraine vẫn thận trọng trong việc xác nhận các vụ tấn công này, cho thấy họ có thể đang tiếp tục đánh giá khả năng của UAV và phát triển các biện pháp đối phó.Việc Shahed-238 xuất hiện trên chiến trường có thể làm thay đổi chiến thuật tác chiến, bởi tốc độ cao của nó đặt ra thách thức mới đối với các hệ thống phòng không truyền thống. Ngoài ra, các hệ thống dẫn đường đa dạng của UAV này có thể gây khó khăn cho các biện pháp phòng thủ hiện có.Dù vậy, chi phí sản xuất cao hơn so với Shahed-136 có thể khiến Nga ưu tiên triển khai một số lượng hạn chế, tập trung vào các mục tiêu chiến lược thay vì sử dụng ồ ạt. Sự phát triển của Shahed-238 phản ánh xu hướng ngày càng gia tăng trong việc sử dụng UAV trong chiến tranh phi đối xứng, đặc biệt là từ phía Iran.
Những UAV này được cho là trang bị động cơ phản lực hai trục, giúp chúng đạt tầm bay lên tới 2.500 km và tốc độ tối đa 600 km/h. Điều này khiến chúng trở nên cực kỳ khó đánh chặn đối với các đội phòng không cơ động của Ukraine, vốn chủ yếu sử dụng súng máy phòng không và pháo tự động.
Việc sử dụng Shahed-238 lần đầu tiên được ghi nhận vào tháng 1/2024, có khả năng là một cuộc thử nghiệm, nhưng kể từ đó chưa có báo cáo về các cuộc tấn công tiếp theo. Các tài liệu bị rò rỉ từ khu công nghiệp đặc biệt Alabuga của Nga tiết lộ kế hoạch sản xuất nội địa nhiều biến thể khác nhau của Shahed-238. UAV cảm tử Shahed-238 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong công nghệ máy bay không người lái (UAV) của Iran, đặc biệt là việc tích hợp động cơ phản lực thay vì hệ thống cánh quạt truyền thống.
Shahed-238 lần đầu tiên được công bố vào tháng 11/2023 trong một triển lãm hàng không vũ trụ do Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran tổ chức. UAV này nhanh chóng thu hút sự quan tâm nhờ tiềm năng ứng dụng quân sự cũng như tác động đối với an ninh quốc tế.
Shahed-238 thực chất là phiên bản nâng cấp của Shahed-136, loại UAV đã được sử dụng rộng rãi trong các cuộc xung đột, đặc biệt là bởi lực lượng Nga tại Ukraine. Điểm khác biệt lớn nhất của Shahed-238 so với Shahed-136 là hệ thống động cơ phản lực, giúp tăng đáng kể tốc độ và khả năng cơ động so với các UAV sử dụng động cơ piston trước đây.
Về thiết kế, Shahed-238 vẫn duy trì dạng cánh tam giác (delta-wing) nhưng được điều chỉnh để phù hợp với yêu cầu khí động học của động cơ phản lực. UAV này sử dụng động cơ Toloue-10 hoặc Toloue-13, giúp nó đạt tốc độ lên tới 500 km/h, mặc dù một số nguồn tin Nga cho rằng nó có thể đạt tốc độ lên đến 800 km/h khi bổ nhào.
Tốc độ này cao hơn nhiều so với Shahed-136 (tối đa 180 km/h), tạo ra thách thức lớn đối với các hệ thống phòng không. Tuy nhiên, tốc độ cao cũng đồng nghĩa với việc phạm vi hoạt động bị giảm và dấu hiệu nhiệt tăng lên, khiến nó dễ bị phát hiện hơn bởi các tên lửa dẫn đường hồng ngoại.
Shahed-238 có ba biến thể, mỗi loại được tối ưu hóa cho các nhiệm vụ khác nhau. Biến thể dẫn đường GPS/GLONASS là phiên bản cơ bản, sử dụng hệ thống định vị quán tính giống Shahed-136 để tấn công các mục tiêu cố định. Biến thể này có chi phí thấp và tập trung vào khả năng tấn công chính xác với công nghệ điều hướng tối thiểu.
Phiên bản trang bị hệ thống quang điện/hồng ngoại (EO/IR) được trang bị camera EO/IR, cho phép UAV theo dõi và tấn công các mục tiêu di động với độ chính xác cao hơn. Nó có thể hoạt động tự động dựa trên tìm kiếm nhiệt hoặc do người điều khiển giám sát qua video trực tiếp, giúp nâng cao hiệu quả đối với các mục tiêu di động như xe quân sự.
Biến thể chống radar (SEAD) được thiết kế để phát hiện, theo dõi và tấn công các hệ thống radar hoặc nguồn phát tín hiệu điện từ của đối phương, giúp tạo lợi thế chiến thuật trong việc xâm nhập không phận có phòng không mạnh.
Với tốc độ cao và hệ thống dẫn đường tiên tiến, Shahed-238 có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với phòng không Ukraine. Hệ thống phòng không di động của Ukraine chủ yếu dựa vào súng phòng không và pháo tự động, vốn hiệu quả với các UAV bay chậm như Shahed-136 nhưng gặp khó khăn trong việc đối phó với UAV tốc độ cao như Shahed-238.
Tuy nhiên, tốc độ cao cũng làm tăng nhiệt lượng tỏa ra, khiến Shahed-238 dễ bị phát hiện bởi các tên lửa dẫn đường hồng ngoại. Ngoài ra, chi phí sản xuất cao hơn so với Shahed-136 có thể khiến Nga phải cân nhắc việc triển khai UAV này trên diện rộng.
Có bằng chứng chưa xác thực cho thấy Nga có thể đã sử dụng ít nhất một chiếc Shahed-238 trong một cuộc tấn công vào Ukraine hồi đầu năm 2024. Tuy nhiên, Không quân Ukraine vẫn thận trọng trong việc xác nhận các vụ tấn công này, cho thấy họ có thể đang tiếp tục đánh giá khả năng của UAV và phát triển các biện pháp đối phó.
Việc Shahed-238 xuất hiện trên chiến trường có thể làm thay đổi chiến thuật tác chiến, bởi tốc độ cao của nó đặt ra thách thức mới đối với các hệ thống phòng không truyền thống. Ngoài ra, các hệ thống dẫn đường đa dạng của UAV này có thể gây khó khăn cho các biện pháp phòng thủ hiện có.
Dù vậy, chi phí sản xuất cao hơn so với Shahed-136 có thể khiến Nga ưu tiên triển khai một số lượng hạn chế, tập trung vào các mục tiêu chiến lược thay vì sử dụng ồ ạt. Sự phát triển của Shahed-238 phản ánh xu hướng ngày càng gia tăng trong việc sử dụng UAV trong chiến tranh phi đối xứng, đặc biệt là từ phía Iran.
