Vì sao không thể xử lý dứt điểm “quả bom” Chernobyl

Vào ngày 14/2, nhà máy điện hạt nhân Chernobyl đã bị tấn công bằng máy bay không người lái (UAV). Vụ nổ gây hư hại cho cấu trúc bảo vệ bên ngoài lò phản ứng số 4, làm rò rỉ phóng xạ. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết trên mạng xã hội: "Một máy bay không người lái (UAV) vũ trang, mang đầu đạn nổ mạnh đánh trúng vòm chắn dùng để ngăn phóng xạ của lò phản ứng số 4. Ảnh: Anadolu Agency

Mặc dù Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) khẳng định mức phóng xạ vẫn trong ngưỡng an toàn, nhưng sự cố này một lần nữa đã gây lo ngại về nguy cơ Chernobyl trở thành một “quả bom hạt nhân” tiềm tàng. Ảnh: Anadolu Agency

Thảm họa Chernobyl năm 1986 đã gây ra một trong những vụ rò rỉ phóng xạ nghiêm trọng nhất lịch sử. Vụ nổ lò phản ứng số 4 đã giải phóng một lượng lớn chất phóng xạ vào khí quyển, ảnh hưởng đến hàng triệu người dân ở Ukraine, Belarus, Nga và nhiều quốc gia châu Âu khác. Ảnh: The Atlantic

Các chất phóng xạ như cesium-137 và strontium-90 vẫn còn tồn tại trong môi trường cho đến ngày nay, gây tác động lâu dài đến sức khỏe con người và hệ sinh thái. Ảnh: Reuters

Sau thảm họa, một lớp bê tông tạm thời đã được dựng lên để che phủ lò phản ứng bị hư hỏng. Tuy nhiên, theo thời gian, lớp bảo vệ này xuống cấp và có nguy cơ sụp đổ, khiến chính phủ Ukraine và cộng đồng quốc tế phải đầu tư hàng tỷ USD để xây dựng một cấu trúc bảo vệ mới - "Vòm chắn thép". Công trình này được hoàn thành vào năm 2016 với mục tiêu cô lập lò phản ứng khỏi môi trường bên ngoài trong ít nhất 100 năm. Ảnh: EBRD

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc ngăn chặn rò rỉ phóng xạ, nhưng việc xử lý hoàn toàn nhà máy điện Chernobyl vẫn là một thách thức khó khăn do nhiều yếu tố. Ảnh: Sputnik

Đầu tiên, lò phản ứng số 4 vẫn chứa hàng trăm tấn nhiên liệu hạt nhân đã bị nóng chảy sau vụ nổ. Các vật liệu này kết hợp với bê tông, kim loại và các cấu trúc khác tạo thành một hỗn hợp phóng xạ nguy hiểm, được gọi là “dung nham hạt nhân”. Hiện nay, chưa có phương pháp nào đủ an toàn và hiệu quả để loại bỏ hoàn toàn những vật liệu này mà không gây nguy cơ phát tán phóng xạ ra môi trường. Ảnh: Getty Images

Thứ hai, việc tháo dỡ lò phản ứng và xử lý nhiên liệu phóng xạ ước tính tốn hàng trăm tỷ USD. Ukraine, một quốc gia đang gặp nhiều khó khăn kinh tế, không thể tự mình gánh vác chi phí này. Mặc dù đã nhận được sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế, nhưng việc giải quyết triệt để Chernobyl vẫn là một gánh nặng tài chính lớn. Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga

Thứ ba, bất kỳ hoạt động nào nhằm tháo dỡ hoặc xử lý vật liệu bên trong lò phản ứng cũng có thể làm xáo trộn lớp bảo vệ hiện tại, dẫn đến nguy cơ rò rỉ phóng xạ ra môi trường. Đây là lý do khiến các nhà khoa học và kỹ sư phải cực kỳ thận trọng khi triển khai bất kỳ kế hoạch nào liên quan đến việc dỡ bỏ lò phản ứng số 4. Ảnh minh họa

Thứ tư, tình hình bất ổn trong khu vực, đặc biệt là căng thẳng giữa Ukraine và Nga, làm gia tăng nguy cơ các cơ sở hạt nhân bị tấn công. Vụ UAV tấn công Chernobyl gần đây cho thấy cơ sở này vẫn là một mục tiêu dễ bị tổn thương. Nếu lò phản ứng hoặc các khu vực lưu trữ chất thải hạt nhân bị tấn công nghiêm trọng hơn, một thảm họa môi trường có thể xảy ra, ảnh hưởng đến toàn bộ khu vực châu Âu. Ảnh: X

Dù đã qua gần 40 năm, Chernobyl vẫn là một mối đe dọa tiềm tàng đối với Ukraine và thế giới. Việc bảo trì và giám sát khu vực này là điều cần thiết nhằm đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, trước nguy cơ từ các cuộc tấn công như vừa qua, thế giới cần phải tìm ra giải pháp hiệu quả hơn để bảo vệ khu vực này tránh khỏi những thảm họa từng bóng quay trở lại. Ảnh minh họa